Luật về mua bán doanh nghiệp từ góc nhìn quản trị công ty (Phần 1)

Mua bán và sáp nhập công ty (M&A) đã xuất hiện và có thể sẽ trở nên sôi động hơn ở nước ta, nhất là khi các nhà đầu tư từ Trung Hoa đại chú ý đến các nguồn tài nguyên và kênh tiêu thụ ở Việt Nam. Giúp tái cấu trúc doanh nghiệp, lưu chuyển vốn, mua bán và sáp nhập doanh nghiệp có thể có lợi cho năng lực cạnh tranh quốc gia. Về chi tiết, việc mua bán hay sáp nhập thường gồm nhiều công đoạn, diễn ra bằng nhiều cách, với sự tham gia của nhiều lực lượng chuyên gia, trong đó chuyên gia pháp lý thường đóng những vai trò lớn trong xác định doanh nghiệp mục tiêu, nhận diện các yếu tố tạo nên giá thành, giúp thương thảo và thiết kế các hợp đồng cũng như làm thủ tục nội bộ trong công ty mua cũng như công ty bán và những thủ tục hành chính khác với cơ quan nhà nước để hoàn tất việc mua bán.

Dưới đây chúng tôi xin trình bày một số khía cạnh pháp lý có thể cần được lưu tâm trong quá trình mua bán công ty

Đối tượng mua bán

Trên thực tế, các loại hình doanh nghiệp đều có thể được mua bán, thậm chí các quyền lợi trong các liên danh không hình thành nên pháp nhân cũng có thể được mua bán. Tuy nhiên, luật pháp không mấy quan tâm đến việc mua bán ki-ốt trên chợ hay cửa hàng của một tiểu thương, kể cả việc mua lại doanh nghiệp tư nhân (DNTN), phần vốn trong hợp danh hay các công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) tư nhân.

Về cơ bản, quyền mua bán thuộc tự do khế ước; thuận mua vừa bán, miễn là không có những dấu hiệu làm cho việc mua bán có nguy cơ trở nên vô hiệu. Sự quan tâm của người làm luật chỉ tăng lên trong việc mua bán doanh nghiệp nhà nước (DNNN) vì đó là bán của công cho tư nhân và mua bán các công ty cổ phần hoặc việc mua bán tạo nên sự lũng đoạn của độc quyền cản trở cạnh tranh bình thường. Thường thì luật pháp không mấy quan tâm đến việc mua bán công ty phải diễn ra như thế nào, không Nhà nước nào có thể thông thái hơn giới doanh nhân, việc tính toán mua bán bằng cách nào là tự do của họ. Nhà nước chỉ quan tâm để bảo vệ những lợi ích nhất định.

Ví dụ: bảo vệ cạnh tranh, bảo vệ doanh nghiệp trong nước trước nguy cơ bị thôn tính bởi các tập đoàn nước ngoài, bảo vệ các cổ đông nhỏ có thể bị lừa gạt qua các cuộc mua bán, bảo vệ chủ nợ và người làm công trong công ty.

Cơ sở pháp lý

Nếu nhìn nhận như vậy, việc mua bán công ty có liên quan đến nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau, ví dụ: các quy định về cổ phần hoá, cho thuê và khoán kinh doanh DNNN, các quy định của pháp luật đầu tư - liên quan tới những điều kiện, bảo hộ, thủ tục và các hạn chế hay khuyến khích đầu tư, các quy định liên quan đến pháp luật hợp đồng, các quy định của Luật Doanh nghiệp - liên quan tới thủ tục đăng ký lại, đăng ký bổ sung doanh nghiệp và bảo vệ chủ nợ hoặc cổ đông trong quản trị công ty, các quy định của Luật Chứng khoán - đặc biệt liên quan đến nghĩa vụ minh bạch thông tin, bảo vệ cổ đông và giám sát của cơ quan nhà nước khi cần thiết, sự giám sát của cơ quan quản lý cạnh tranh.

Khuôn khổ pháp lý cho những can thiệp này của Nhà nước vào hoạt động mua bán doanh nghiệp hiện nay đã tồn tại rải rác ít nhất trong 4 đạo luật, bao gồm: Luật Đầu tư 2005, Luật Doanh nghiệp 2005, Luật Chứng khoán 2006, Luật Cạnh tranh 2004. Cơ sở chung cho tự do khế ước có thể tìm thấy trong Bộ luật Dân sự 2005.

Như vậy, cho rằng số lượng các vụ sáp nhập và mua bán công ty ở Việt Nam chưa phát triển do thiếu khung khổ pháp lý cũng chỉ là một ý kiến. Bởi thế, gợi ý cho rằng cần có một nghị định của Chính phủ hoặc một đạo luật riêng về mua bán sáp nhập doanh nghiệp, e rằng còn khá thiếu cơ sở. Trên thực tế, có cung sẽ có cầu, nếu nhu cầu mua và thôn tính doanh nghiệp xuất hiện,

Ví dụ: trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính, chứng khoán, kinh doanh khoáng sản, viễn thông, sẽ xuất hiện những cuộc tái cấu trúc quy mô lớn. Môi trường kinh doanh của Việt Nam chưa thực sự chín muồi cho sự ra đời của những công ty lớn, thì mua bán, sáp nhập khó xuất hiện thành một trào lưu.

Văn phòng luật sư Hà Nội - The Light gồm những luật sư giỏi sẽ tư vấn tốt nhất cho bạn về thành lập doanh nghiệp, mua bán và sáp nhập nhanh và chính xác nhất theo bộ luật của nhà nước Việt Nam.

Bạn đọc tìm hiểu thêm:

> Phần 2

> Phần 3