Trả lại tài sản cho người “đã chết”

Nước ta còn nhiều khó khăn nên không ít gia đình đã quyết đinh từ biệt người thân của mình để họ đi đến một nơi xa hơn như nước ngoài để kiếm việc, mong mỏi một cái kết có hậu sau khi được “đổi đời” trở về. Thế nhưng, vì nhiều lý do mà người ra đi không có cơ hội để liên lạc với gia đình. Gia đình thì ngày đêm mong ngóng người “mất tích” để rồi báo với cơ quan pháp luật tuyên bố người thân của mình đã chết để tiện giải quyết các vấn đề khác phát sinh trong cuộc sống như tái hôn, phân chia tài sản. Đến khi người kia trở về với ý nghĩ muốn vun đắp gia đình thì mọi thứ dường như không còn nguyên vẹn khi gia đình ly tán, tài sản bị chia cắt. Vậy, có cách nào để “người chết” đòi lại tài sản của mình không? Bộ Luật Dân sự nước ta có những quy định cụ thể cho vấn đề này như sau.

Quy định tuyên bố một người đã chết và cách phân định tài sản của người đó

• Theo quy định tại Điều 81 Bộ luật Dân sự năm 2005, một người bị tòa án tuyên bố là đã chết nếu thuộc trường hợp: ‘‘Sau ba năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của toà án có hiệu lực pháp luật mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống; biệt tích trong chiến tranh sau 5 năm, kể từ ngày chiến tranh kết thúc mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống; bị tai nạn hoặc thảm họa, thiên tai mà sau một năm, kể từ ngày tai nạn hoặc thảm hoạ, thiên tai đó chấm dứt vẫn không có tin tức xác thực là còn sống, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác; biệt tích 5 năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống…”.
• Điều 82 Bộ luật Dân sự 2005 cũng quy định: Khi quyết định của toà án tuyên bố một người là đã chết có hiệu lực pháp luật thì quan hệ về hôn nhân, gia đình và các quan hệ nhân thân khác của người đó được giải quyết như đối với người đã chết. Quan hệ tài sản của người bị toà án tuyên bố là đã chết được giải quyết như đối với người đã chết. Tài sản của người đó được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế.

Trả lại tài sản khi “người chết” quay về

• Khoản 1 Điều 83 còn quy định “Khi một người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực là người đó còn sống thì theo yêu cầu của người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan, toà án ra quyết định huỷ bỏ quyết định tuyên bố người đó là đã chết”.
• Quan hệ tài sản của người bị tuyên bố chết mà trở về được quy định cụ thể tại Khoản 3 Điều 83: “Người bị tuyên bố là đã chết mà còn sống có quyền yêu cầu những người đã nhận tài sản thừa kế trả lại tài sản, giá trị tài sản hiện còn. Trong trường hợp người thừa kế của người bị tuyên bố là đã chết biết người này còn sống mà cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế thì người đó phải hoàn trả toàn bộ tài sản đã nhận, kể cả hoa lợi, lợi tức; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường”.